Ülkemiz Mutfaklarındaki Çeşitlilik

Ülkemiz birbirinden farklı özellikteki 7 bölgeden oluşmaktadır. Bu 7 bölge de kendine has mutfaklarıyla hepimizin gönüllerine taht kurmuştur. Meze denince akla Ege Bölgesi gelirken, balık denince de zihinlerde hemen Karadeniz Bölgesi canlanır. Eğer rotamızı güneydeki bölgelere çevirirsek hepimizin aklına aynı yemek gelir; Kebap! Bu yazı yurt içi turlarının vazgeçilmez duraklarından Şanlıurfa’ya gidecek olanlara bölgenin sadece kebaptan ibaret olmadığını göstererek, gezginlere Urfa’da keşfetmeleri gereken lezzetleri tanıtacaktır. Ayrıca bu yazıyı okuyan herkes yolu Urfa’ya düştüğünde hangi Urfa yöresel yemeğini yemesi gerektiğine dair fikir sahibi olacaktır.

Urfa’nın Yöresel Yemekleri

2019’un Göbeklitepe yılı olması Urfa’yı oldukça ünlü bir şehre dönüştürdü.Urfa, her ne kadar Urfa kebabıyla hepimizin zihnine kazınmış olsa da; bölgenin mutfağı birbirinden güzel yemeklerle doludur. Eğer Şanlıurfa turuna gidecekseniz bu yemekleri tatmadan dönmeyin!

Ayrıca 2019’un neden Göbeklitepe yılı olduğunu merak ediyorsanız “Göbeklitepe Yılı” yazımızı da okumanızı tavsiye ederiz.

Semsek(Ağzı Yumuk)

İçeriğiyle Eskişehir’in ünlü lezzeti Çi Börek’i andıran Semsek, daha az yağlı bir yiyecek olmasıyla ve içinin böreğe kavrularak eklenmesiyle Çi Börek’ten ayrılır. Ayrıca Çi Börek hamuru içine su eklendiği için daha yumuşakken Semsek’in hamuru susuz yoğurulduğu için daha serttir. Bu da Semsek’in daha kıtır bir lezzet olmasını sağlar. Hamurun ortasına kavrulmuş iç malzemenin konması ve hamurun yarım ay biçiminde şekillendirilmesiyle hazırlanan Semsek’in şeklinden dolayı daha çok bilinen adı Ağzı Yumuk’tur. Ayrıca Semsek’in içine konulan isot, bu yiyeceği Urfalıların damak tadına daha uygun hale getirir. Semsek ile ilgili en önemli ikilem, bu hamur işinin çayla mı ayranla mı daha iyi uyum sağladığıdır. Urfaya yolunuz düşerse Semsek’ten tadarak bu ikilemdeki tarafınıza kendiniz karar verebilirsiniz.

Ağzı Açık

Kültür turlarının vazgeçilmez duraklarından Urfa’ya özgü  meşhur lezzet Ağzı Açık, her ne kadar içerik olarak Semsek’i andırsa da ikisinin arasında önemli farklar vardır. Ağzı Açık’ın hamuru daha yağlıdır. Bu da bu yiyeceğin Semsek’e göre daha yumuşak bir lezzet olmasını sağlar. Ayrıca Semsek’in iç harcında salça yoktur. Ağzı Açık’ın iç harcı salçalıdır ve Semsek’e göre daha baharatlı bir aroması vardır. Ağzı Açık, yoğurulan hamurun yuvarlak şekilde parçalara ayrılması ve bu parçaların tam ortasına ikişer kaşık salçalı iç harcın konulmasıyla yapılır. Yemeğin kapama biçimi oldukça önemlidir. Kenarları ortasındaki kıymalı kısım görünecek şekilde kapatılmalıdır. Yemeğe adını veren de güneşe benzeyen bu şeklidir.

Lebeni

Lebeni, yurt içi turlarının önemli duraklarından Diyarbakır’a özgü bir çorba olsa da; birbirine yakın bu şehirler arasında etkileşim olmuştur ve Lebeni Urfa tarafından da en iyi şekilde yorumlanmıştır. Ana malzemeleri nohut, dövme ve yoğurt olan bu çorba, ismini Arapça’daki süt sözcüğünden almıştır. Kaynamaya konan nohut ve dövmenin üzerine yoğurt ve yumurtalı harcın dökülmesiyle hazırlanan çorba, Urfa’nın meşhur yöresel yemeklerindendir. Lebeni, çeşitli baharatlarla lezzetlendirilerek servis edilir. Genellikle yaz aylarında soğuk olarak yenen çorba, kış aylarında da üzerine yakılan tereyağı pulbiber ikilisiyle ayrı bir lezzet şölenine dönüşür.

Urfa Ciğer Kebabı

Ciğer hemen hemen ülkemizdeki her şehir tarafından özenle yorumlanan bir sakatat olsa da; Urfa’nın yorumu diğerlerinden ayrışır. Çünkü Urfa Usulü Ciğer Kebap yapmak oldukça zahmetli bir iştir. Bu kebapta ciğerler oldukça küçük küpler halinde doğranır. Ayrıca kuzu kuyruk yağı da ince ince dilimlenir. Özel boyuttaki Ciğer Kebabı şişlerine ciğer ve kuyruk yağları sıralı olarak dizilir. Odun ateşinde ağır ağır pişmeye hazır hale gelen şişlere, kebap közdeyken biber ve tuz eklenir. Bu kebap şekli sunumuyla da ünlüdür. Sunumunda közlenmiş sebzeler, lavaş ve taze sebzeler kullanılır. Ayran bu yiyeceğin vazgeçilmezidir. Bu yemeğin önemli özelliklerinden biri de Ciğer Kebap’ın Urfa’da her öğünde, özellikle de Ramazan aylarında sahurlarda yenmesidir. Ciğer Kebap, şüphesiz ki Urfa’nın meşhur yemekleri dendiğinde ilk akla gelendir.

Bostana

Bütün sebzelerin çok ince doğranmasıyla akıllara Gavurdağı Salatası’nı getiren Urfa’nın meşhur yemeklerinden Bostana, içeriğindeki kıyılmış semizotu ve eklenen koruk ya da nar suyuyla Gavurdağı’ndan ayrılır. Ayrıca Bostana, cevizsiz servis edilen bir salatadır ve içine konan buz küpleriyle olabilecek en soğuk salatalardandır. İnce ince kıyılan sebzelere buzların ve isteğe göre koruk ya da nar suyunun eklenmesiyle hazır hale gelen Bostana, Urfalılar için vazgeçilmez bir serinleticidir.

Aya Köftesi

İçine kıyma konup konmadığı konusunda ikilem yaratan Urfa yöresel yemeklerinden Aya Köftesi, bulgurun en lezzetli halidir diyebiliriz. İnce bulgurun çeşitli baharatlar, salça ve yumurta ile kıvam almasıyla yapılan Aya Köftesi, Urfalıların en çok sevdikleri lezzetlerden biridir. Kıvam alan bulgurlu hamurun elde şekillendirildikten sonra kızgın yağda nar gibi kızartılmasıyla yapılan yemek Urfa’da cacıkla servis edilir.

Yuvalak Köfte

Yapımı zahmetli, lezzetine doyum olmayan Yuvalak Köfte, içeriğinde hem bulgur, hem pirinç hem et hem de yumurta olduğu için oldukça besleyici ve doyurucu bir yemektir. Sulu kıvamıyla yanında çokça ekmek yediren Yuvalak, Urfalıların en meşhur yemeklerindendir.

Tirit

Et suyunun ekmekle buluşmasının yoğurtla taçlandığı Tirit, üzerine eklenen didiklenmiş kuzu etleriyle tam anlamıyla bir ziyafete dönüşür. Genelde Urfa yöresel yemeklerinde çok kullanılmayan bir baharat olan zerdeçalın kullanıldığı Tirit, ayrıca içeriğindeki kemik suyu sayesinde sağlık açısından da oldukça yararlıdır. Tirit, daha çok sünnet şölenlerinde ikram edilen bir yemektir.

Haside Tatlısı

Az malzemeyle çok lezzetli bir tatlı yaparak kendilerini ve sevdiklerini mutlu etmek isteyen her Urfalının aklına gelen ilk tatlı kuşkusuz Haside’dir. Yalnızca 3 malzemeyle yapılan Haside, kızgın yağın nişasta ile homojen şekilde kavrulmasının ardından karışıma üzüm pekmezinin eklenmesiyle hazır hale gelir. Sıcak servis edilen tatlı, her kaşığıyla mutlu eder. Özellikle Urfa yemekleriyle çok yakışan Haside Tatlısı mutlaka tadılmalıdır.

Şıllık Tatlısı

İsmini Kürtçe’de ıslak anlamına gelen ‘şil’ kelimesinden alan Şıllık Tatlısı, en basit tanımıyla içi malzemelerle dolu şerbetli kreptir. İçinin cevizle dolu olması bu tatlıyı oldukça doyurucu yapar. Üzeri de fıstıkla süslenen tatlı hem görsellik açısından hem de lezzet açısından oldukça tatmin edicidir. Hazırlanan kreplerin (Anadolu dilinde akıtma) içlerinin cevizle doldurulup, istenilen büyüklükte kesilmesiyle şekillenen Şıllık Tatlısı, şerbet ile buluşup süslenerek servise hazır hale gelir. Tatlının en önemli püf noktası krepleri soğutup kullanmaktır.

Urfa aslında Urfa Usulü Çiğ Köftesiyle, Urfa Usulü Tepsi Kebabıyla, Urfa Usulü Künefesiyle de ünlü bir şehirdir. Fakat o lezzetler tüm Türkiye tarafından bilinen lezzetler olduğu için biz yazımızda daha yöresel lezzetleri tanıtmayı tercih ettik.